ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Νομίζω πως χρειάζεται να διευκρινίσουμε από την αρχή για ποιο πράγμα συζητούμε. Συζητούμε για την εισαγωγή των Εξετάσεων Τετραμήνων πάνω σε μόνιμη βάση ως θεσμού ή αν θα αναβληθεί η διεξαγωγή τους τη φετινή χρονιά. Το λέω αυτό γιατί παρακολουθώντας σήμερα (3 Οκτ) την πρωινή εκπομπή στον τηλεοπτικό σταθμό "Σίγμα" άκουσα τον εκπαιδευτικό εκπρόσωπο του ΑΚΕΛ να μιλά για τον χαμένο χρόνο των εξετάσεων, άρα αναφερόταν ουσιαστικά στο πρώτο ερώτημα. Διαβάζοντας ωστόσο λίγο αργότερα την ανακοίνωση που εξέδωσε το ΔΣ της ΟΕΛΜΕΚ μετά τη συνάντησή του με τον ΔΜΕ στις 2 Οκτωβρίου διαπίστωσα πως μιλά μόνο για τη φετινή χρονιά.
Τη δική μου θέση για τον θεσμό των εξετάσεων Τετραμήνων την κατέθεσα με άρθρο μου στο Paideia-news και στον "Φιλελεύθερο" με τίτλο΄Ελεγχος των επιχειρημάτων της ΟΕΛΜΕΚ υπέρ της κατάργησης του θεσμού των Εξετάσεων Τετραμήνων στις αρχές του περασμένου Μαρτίου. Σε συντομία, η άποψή μου για τις εξετάσεις είναι ότι δεν θα αποτελούν χαμένο χρόνο, όπως υποστηρίζει ο εκπαιδευτικός εκπρόσωπος του ΑΚΕΛ και οι εκπαιδευτικές οργανώσεις -η γνώμη αυτή φαίνεται ότι υιοθετήθηκε κατά γράμμα από μερικές εφημερίδες (η εφημερίδα που δημοσίευσε τα της συνάντησης του ΔΣ της ΟΕΛΜΕΚ με τον ΔΜΕ ανέφερε ότι κατά τις ημέρες των εξετάσεων τετραμήνων (10-21 Δεκ) τα σχολεία θα είναι κλειστά). Απεναντίας, θα είναι βασικό εργαλείο μάθησης. Με τις εξετάσεις Τετραμήνων θα καλλιεργείται το πνεύμα της σοβαρής, συστηματικής και μακροπρόθεσμης μάθησης, όχι της απλής συσσώρευσης διάσπαρτων γνώσεων. Στις εξετάσεις Τετραμήνων οι μαθητές δεν θα καλούνται απλώς να ανακαλούν τις πρόσφατες γνώσεις που έχουν στην βραχυπρόθεσμη μνήμη, όπως γίνεται τώρα στα διαγωνίσματα, αλλά θα είναι υποχρεωμένοι να εργασθούν αναλυτικά και συνθετικά και επομένως δημιουργικά. Αυτό θα τους δώσει την ευχαρίστηση της δημιουργίας και την αυτοπεποίθηση που προκαλεί η ικανότητα ανταπόκρισης σε μια πνευματική πρόκληση.
Οι εκπαιδευτικές οργανώσεις, καταλαβαίνω, έχουν μια δικαιολογία να υποστηρίζουν ότι οι εξετάσεις είναι χαμένος χρόνος, επιμένουν στις παλιές αντιλήψεις σύμφωνα με τις οποίες δεν μπορεί να υπάρξει μάθηση χωρίς τη διδασκαλία. Ο πολιτικός όμως Χριστοφίδης και μάλιστα εκπρόσωπος ενός κόμματος, δεν καταλαβαίνω γιατί να έχει αυτή την άποψη. Ασφαλώς πρέπει να ξέρει ότι στην εποχή μας τονίζεται πλέον περισσότερο η μάθηση και όχι η διδασκαλία, γι‘ αυτό και μιλούμε για διά βίου παιδεία
Έρχομαι τώρα στο θέμα της αναβολής των εξετάσεων για ένα χρόνο, όπως ήταν το αίτημα της Βουλής και όπως ζητούν οι ηγεσίες των ΟΕΛΜΕΚ και ΟΛΤΕΚ, η Συνομοσπονδία Γονέων Μαθητών Μέσης Εκπαίδευσης και μερικές επαρχιακές επιτροπές μαθητών.
Τα επιχειρήματα του Υπουργού, ο οποίος στο παραπάνω αίτημα απαντά ότι «το θέμα είναι κλειστό και δεν υπάρχει θέμα συζήτησής του», είναι τα εξής:
α) «υπάρχει νομοθεσία που πρέπει να εφαρμοστεί»,
β) «το Υπουργείο εργάστηκε σκληρά και συστηματικά τους τελευταίους μήνες για να ετοιμαστεί για τις εξετάσεις και είναι πανέτοιμο να τις εφαρμόσει»,
γ) «οι εξετάσεις θα είναι πολύ ανώδυνες»,
δ) «όχι μόνο δεν έχει χαθεί χρόνος από την τρίμηνη κρίση αλλά και δεν έχει αλλάξει τίποτα».
ε) «οι εξετάσεις θα είναι ένα 90λεπτο διαγώνισμα, όπως αυτά που γίνονται τώρα μέσα στην τάξη και σ’ αυτό θα αξιολογηθούν στη μισή ύλη από όση διδάχθηκαν μέχρι εκείνη τη στιγμή», και
στ) «θα προσμετρούνται η κατ’ οίκον εργασία του μαθητή, οι εργασίες που γίνονται καθημερινά στην τάξη, η όλη συμπεριφορά του μαθητή μέσα στην τάξη{ … ], θα πραγματοποιούνται μικρές εργασίες μέσα από τις οποίες οι μαθητές να μπορούν να αναπτύξουν δεξιότητες έρευνας, μελέτης αλλά και συνεργασίας, εργασίες τις οποίες να μπορούν να παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους. (Δηλώσεις ΥΠΠ, Paideia-News,28 Σεπτ.)
Από την προσεκτική εξέταση των πιο πάνω επιχειρημάτων τεκμαίρεται ότι, αν εξαιρέσουμε το πρώτο και το δεύτερο τα οποία ο ΥΠΠ θεωρεί ως τα πιο ισχυρά, γι’ αυτό και τα προτάσσει, όλα τα άλλα είναι πολύ αδύνατα. Το τέταρτο είναι εντελώς ατεκμηρίωτο και εκτός πραγματικότητας- κανένα δεν μπορεί να πείσει ότι μια τρίμηνη αναστάτωση και εκκρεμότητα αν θα ανοίξουν τελικά τα σχολεία ή όχι δεν επηρέασε ψυχικά τους μαθητές και τους δασκάλους τους-, το έκτο είναι άσχετο, αφού δεν έχει να κάνει με τις υπό συζήτηση εξετάσεις, αλλά με τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να δουλεύουν και τους βασικούς στόχους διδασκαλίας που πρέπει να έχουν οι καθηγητές όλο τον χρόνο, το τρίτο είναι αταίριαστο και εντελώς αντίθετο προς την παιδαγωγική (οι εξετάσεις δεν είναι εγχείρηση που θα προκαλέσει πόνο) και το πέμπτο είναι ουσιαστικά ισχυρό επιχείρημα εναντίον της διεξαγωγής των εξετάσεων. Πολύ εύκολα μπορεί οποιοσδήποτε να ρωτήσει «αφού είναι κάτι που γίνεται μέσα στην τάξη στο κανονικό μάθημα, ένα 90λεπτο διαγώνισμα, γιατί να ξαναγίνει; Τι θα προσθέσει η επανάληψή του; Απλώς για να πούμε ότι εφαρμόσαμε τη νομοθεσία;
Έρχομαι τώρα στα δυο ισχυρά επιχειρήματα, το πρώτο και το δεύτερο. Η εφαρμογή της κειμένης νομοθεσίας είναι ασφαλώς υποχρέωση κάθε υπουργού. Γι’ αυτό και πριν έξη και πλέον μήνες, όταν τέθηκε , μετά το δημοψήφισμα της ΟΕΛΜΕΚ, έντονα το θέμα, υποστήριξα με άρθρα μου ότι ήταν υποχρέωση του ΥΠΠ να εφαρμόσει τον νόμο. Από τότε όμως μέχρι σήμερα έγιναν τόσα πολλά και τόσα αρνητικά που ανέτρεψαν σε μεγάλο βαθμό τα υπάρχοντα δεδομένα. Αναστατώθηκαν ψυχικά οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί, χάθηκε χρόνος σε απεργίες και μειώθηκε πολύ η εμπιστοσύνη των γονέων, των μαθητών και των εκπαιδευτικών προς τις διαβεβαιώσεις και τις πρωτοβουλίες του Υπουργείου. Αυτά όλα δημιούργησαν ένα κλίμα αρνητικό για εισαγωγή σοβαρών μεταρρυθμίσεων. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι πολύ μειωμένο το διδακτικό κέρδος από την εισαγωγή των εξετάσεων Τετραμήνων. Δεν είναι αρκετό να προετοιμαστεί για τις εξετάσεις το Υπουργείο. Περισσότερο πρέπει να ετοιμαστούν οι μαθητές και οι καθηγητές. Είναι πολύ εύκολο να λέμε ότι «θέλουμε τους μαθητές να μην αποστηθίζουν αλλά να διερευνούν και να αξιολογούν», αλλά για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα να τους μάθουμε να διαχειρίζονται μεγαλύτερο όγκο ύλης από εκείνο ενός μόνου κεφαλαίου. Γι’ αυτό χρειάζεται να μάθουν να σκέφτονται αναλυτικά και συνθετικά και να αντιμετωπίζουν την αξιολόγηση ως πνευματική πρόκληση και ως μέσο για καλύτερη και βαθύτερη μάθηση και όχι σαν εγχείρηση που πρέπει να είναι «ανώδυνη». Αν εισαχθεί τώρα η αλλαγή, ενώ ακόμα αιωρείται η σκόνη που ξεσήκωσε η τρίμηνη αναστάτωση και πριν καθησυχασθούν οι ανησυχίες των γονέων και των μαθητών, απλώς επειδή το επιβάλλει η νομοθεσία και επειδή εργάστηκε σκληρά το Υπουργείο, δεν θα επιτευχθούν οι απώτεροι διδακτικοί και παιδαγωγικοί στόχοι και επομένως δεν θα επηρεάσει ποσώς η εισαγωγή το τί θα γίνει στο μέλλον. Αν η αλλαγή ξεκινήσει με το ζόρι και λανθασμένα, όχι μόνο δεν θα έχει καμιά ελπίδα να διατηρηθεί και εμπεδωθεί ως θεσμός αλλά ούτε και να επανέλθει ξανά προς συζήτηση. Αυτά όλα δικαιολογούν, πιστεύω, μια αναβολή εφαρμογής. Υπάρχει άλλωστε και μια άλλη συγκυρία που θα μπορούσε να βαρύνει στη λήψη απόφασης, η εκκρεμότητα στην ετυμηγορία του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Μια απόφαση για αναβολή με αυτά τα δεδομένα όχι μόνο δεν θα θίξει το κύρος της Κυβέρνησης αλλά θα το ανυψώσει.
*Πρώην Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
