Η σημασία της επένδυσης στην κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη κατά την προσχολική εκπαίδευση προσελκύει διαρκώς αυξημένο ενδιαφέρον, ως απόρροια της αναγνώρισης των δραστικών της οφελων στην ανάπτυξη και διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η υποστήριξη της κοινωνικο-συναισθηματικής ευημερίας των παιδιών έχει μακροπρόθεσμη επίδραση σε βασικές παραμέτρους της προσωπικής τους ανάπτυξης, επιτρέποντάς τους να διαχειριστούν συναισθήματα και συμπεριφορές, να διαμορφώσουν επιτυχημένες κοινωνικές σχέσεις, να θέτουν όρια και να διαχειρίζονται τις προσδοκίες τους στο μέλλον.
Καθώς όμως τα οφέλη είναι προφανή, τα βασικά ερωτήματα που παραμένουν είναι: Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε και να αξιοποιήσουμε την κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη στο εκπαιδευτικό περιβάλλον; Τι πρέπει να κάνουμε ως γονείς, φροντιστές, εκπαιδευτικοί, ερευνητές και βοηθητικό προσωπικό για να βοηθήσουμε τη νέα γενιά να αναπτύξει βασικές δεξιότητες, αλλά και να προλάβουμε προβλήματα ψυχικής υγείας στο μέλλον;
Τι μάθαμε μέσα από το πρόγραμμα PBS-ECEC
Σε αυτά τα ερωτήματα εστιάζει και προσφέρει απαντήσεις το έργο PBS-ECEC, που το CARDET και το Ινστιτούτο Ανάπτυξης υλοποιούν στην Κύπρο, σε πρόσφατη έκθεση του για την αξιοποίηση του Συστήματος Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς στην προσχολική εκπαίδευση. Η έκθεση παρουσιάζει επίσης τα αποτελέσματα και συμπεράσματα που εξήχθησαν από την εφαρμογή των προσεγγίσεων του έργου σε ευρωπαϊκές χώρες παραθέτοντας παράλληλα κατευθυντήριες γραμμές για την αποτελεσματική εφαρμογή, μέσω του υλικού του έργου, του συστήματος στην προσχολική εκπαίδευση.
Συγκεκριμένα, η έκθεση προτείνει μια ολιστική προσέγγιση, δια μέσω έξι σημαντικών βημάτων, για την ενίσχυση της ευζωίας τόσο των παιδιών όσο και των εκπαιδευτικών.\
1. Επαγγελματική Ανάπτυξη: Ενδυνάμωση Εκπαιδευτικών
Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι επαγγελματίες που εργάζονται στην προσχολική εκπαίδευση (εκπαιδευτικοί, βοηθοί, διευθυντές/συντονιστές και άλλοι) να λαμβάνουν ολοκληρωμένη και διαρκή εκπαίδευση και υποστήριξη μέσω στοχευμένων προγραμμάτων κατάρτισης. Μόνο μέσω της συνεχούς στήριξης και εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών μπορούν να καλυφθούν υπάρχοντα κενά και να τεθούν οι βάσεις για να καταστεί οποιαδήποτε στρατηγική παρέμβαση στο πεδίο βιώσιμη. Είναι δε σημαντικό να τονιστεί ότι η παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων δεν συμβάλει μόνο στην ενίσχυση των γνώσεων των εκπαιδευτικών αλλά θέτει τις βάσεις για την προσφορά ενός συμπεριληπτικού και θετικού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των παιδιών.
2. Προώθηση της Συνεργασίας: Ενιαία & Ολιστική Προσέγγιση
Η κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών δεν αποτελεί, και δεν πρέπει να αποτελεί, αποκλειστική ευθύνη των εκπαιδευτικών. Ούτε είναι κάτι που μπορούν να επιτύχουν από μόνοι τους. Στην προσπάθεια αυτή πρέπει να συμβάλλουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων της διεύθυνσης των σχολικών μονάδων, του βοηθητικού προσωπικού, των γονέων και των άλλων ειδικών. Είναι δε σημαντικό να λειτουργούν με συνεννόηση και να αλληλουποστηρίζονται για την προώθηση συναφών προσεγγίσεων σε όλους τους τομείς. Αυτό θα διασφαλίσει ότι τα παιδιά λαμβάνουν επαρκή υποστήριξη και η κοινωνικό-συναισθηματική τους μάθηση προωθείται και ενθαρρύνεται σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας τους. Επομένως, είναι σημαντικό να υιοθετηθούν: η ανοιχτή επικοινωνία, η κοινή χρήση και αξιοποίηση εργαλείων και εφάμιλλες προσεγγίσεις για την επίλυση προβλημάτων.
3. Λήψη αποφάσεων βάσει δεδομένων: Παρακολούθηση και βελτίωση
Η συνεχής παρακολούθηση και αξιολόγηση, μέσω τη συλλογής δεδομένων, είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάλυση της αποτελεσματικότητας, και βασική προϋπόθεση για την προσαρμογή, των προσεγγίσεων που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των μαθημάτων. Μέσω της συνεχούς αξιολόγησης, χρησιμοποιώντας κριτήρια, βάσεις και εργαλεία ανάλυσης αποτελεσμάτων, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και να προβούν σε προσαρμογές για να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των προσεγγίσεων τους.
4. Συμπεριληπτική Εκπαίδευση: Πολυεπίπεδη Προσέγγιση
Η υιοθέτηση μιας πολυεπίπεδης προσέγγισης που περιλαμβάνει καθολικές δράσεις υποστήριξης και εφόσον χρειάζεται την παροχή εξατομικευμένης βοήθειας και πρόσθετης υποστήριξης στα παιδιά, αποτελεί βασική αρχή. Μια τέτοια διαδικασία διασφαλίζει ότι ικανοποιούνται οι ανάγκες κάθε παιδιού και ότι λαμβάνει την κατάλληλη στήριξη. Αυτό προϋποθέτει την χρήση εργαλείων αξιολόγησης για τον εντοπισμό των αναγκών των παιδιών ώστε οι εκπαιδευτικοί να είναι σε θέση, όπου χρειάζεται, να ενημερώσουν και να εμπλέξουν οικογένειες και ειδικούς στη διαδικασία παρέμβασης.
5. Αναγνώριση και επίλυση των προβλημάτων
Όπως κάθε διαδικασία, η εφαρμογή του Συστήματος Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς στην προσχολική εκπαίδευση περιλαμβάνει επίσης προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν. Οι περιορισμοί σε προσωπικό, δυνατότητες της σχολικής μονάδας και ο περιορισμένος χρόνος των εκπαιδευτικών είναι μερικά από τα πιο εμπόδια που συχνά παρουσιάζονται. Το κλειδί είναι όμως είναι να υπάρχει προληπτική καταγραφή των εν λόγω προκλήσεων ώστε να διαμορφώνονται προσεγγίσεις για την αντιμετώπισή τους. Προς αυτή την κατεύθυνση μπορεί να συμβάλει ο ορισμός ατόμου/ων που θα αναλάβουν την εφαρμογή του, η ενεργή εμπλοκή και υποστήριξη από πλευράς των οικογενειών αλλά και η παροχή προγραμμάτων κατάρτισης και καθοδήγησης προς τους εκπαιδευτικούς.
6. Δημιουργία Υποστηρικτικού Μαθησιακού Περιβάλλοντος
Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του Συστήματος Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς στην προσχολική εκπαίδευση είναι η διαμόρφωση ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος μάθησης προς τα παιδιά. Αυτό απαιτεί συνεχή παρατήρηση, αναστοχασμό, και την προσαρμογή παιδαγωγικών προσεγγίσεων από πλευράς των εκπαιδευτικών για την κάλυψη των αναγκών των παιδιών. Οι ποιοτικές αλληλεπιδράσεις με τα παιδιά, ο σεβασμός των συναισθηματικών τους αναγκών και οι σαφείς, συνεπείς κανόνες θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της εξίσωσης.
Συμπέρασμα: Η πορεία προς την επιτυχία
Το σύστημα προώθησης θετικής συμπεριφοράς και η εφαρμογή του, σε συνδυασμό με υφιστάμενες εκπαιδευτικές πρακτικές, είναι αναμφίβολα ένα ισχυρό εργαλείο για να ενισχυθούν τα μικρά παιδιά. Δίνει παράλληλα τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς και τις διευθύνσεις των νηπιαγωγείων να διαμορφώσουν ένα θετικό και υποστηρικτικό σχολικό περιβάλλον για τα παιδιά. Ωστόσο, είναι σαφές ότι για να έχει μακροπρόθεσμα και απτά αποτελέσματα, όλα τα εμπλεκόμενα μέρη που συμβάλλουν στη ζωή και την εκπαίδευση ενός παιδιού πρέπει να ενεργούν ως ομάδα και να ακολουθούν μια συνεπή και στοχευμένη προσέγγιση για την έναρξη της κοινωνικο-συναισθηματικής αλλαγής.
Σε μια προσπάθεια να συμβάλει στη μετατροπή της θεωρίας σε πράξη, το PBS-ECEC έχει δημοσιεύσει εκπαιδευτικό και υποστηρικτικό υλικό προς του εκπαιδευτικούς, ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόσουν το μοντέλο στις τάξεις τους. Το υλικό αυτό έχει δοκιμαστεί σε σχολεία σε όλη την Ευρώπη και είναι διαθέσιμο, μαζί με τα ευρήματά της έρευνας εδώ.
