ΤΗΣ ΤΩΝΙΑΣ ΚΟΝΑΤΖΙΗ*
Την Παρασκευή, 8 Μαρτίου 2024, η Δρ Έλσα Νικολαΐδου, Σύμβουλος Φιλοσοφίας του ΥΠΑΝ, έπειτα από πρόσκληση της Χριστιάνας Παντελίδου, Βοηθού Διευθύντριας, και της Τώνιας Κονάτζιη, φιλολόγου, επισκέφτηκε το Γυμνάσιο Παραλιμνίου και έδωσε διάλεξη σε μαθητές και μαθήτριες της Α΄ Γυμνασίου με θέμα τη φιλία, μέσα από το βλέμμα των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων (Αριστοτέλη, Επίκουρου και Ζήνωνος Κιτιέως).
Η παρουσίαση είχε ως αφετηρία τον σκοπό της ζωής, που σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους δεν είναι άλλος από την ευδαιμονία (ευτυχία). Αρχικά, παρουσιάστηκε η Αριστοτελική θεωρία που διακρίνει τη φιλία σε τρία είδη ανάλογα με τον σκοπό της (χρησιμότητα, ευχαρίστηση και αρετή). Οι μαθητές και οι μαθήτριες -μέσα από τα κείμενα του φιλοσόφου αλλά και παραδείγματα από την καθημερινή ζωή- ανακάλυψαν τη διαχρονική θεωρία της Αριστοτελικής φιλίας και τα όριά της, αφού σύμφωνα με τον φιλόσοφο, η αρετή της φιλίας αποτελεί το μέσον στο οποίο πρέπει να φτάσει κάθε άνθρωπος για να ευτυχήσει (βρίσκεται ανάμεσα στα δύο άκρα της «εχθρότητας» που αποτελεί έλλειψη και της «κολακείας» που είναι η υπερβολή της).
Στη συνέχεια, η Δρ Έλσα Νικολαΐδου αναφέρθηκε στον Επίκουρο, ο οποίος περιέλαβε τη φιλία στη Σχολή που ίδρυσε (τον «Κήπο») ως το πολυτιμότερο αγαθό. Η διάλεξη ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση της θεωρίας της «κοσμοπόλεως» του Κύπριου σημαντικότατου φιλοσόφου Ζήνωνος Κιτιέως, ο οποίος οραματίστηκε τη «θαυμαστή Πολιτεία» του ως μία κοινότητα «σπουδαίων» ανθρώπων που ζουν μαζί (καθώς μοιράζονται κοινές αξίες) ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, οικονομικής κατάστασης και εθνικότητας. Ως εκ τούτου, έγινε σαφές ότι η Στωική «κοσμόπολις» του Ζήνωνος αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους και αναδεικνύει για πρώτη φορά στην ιστορία την ιδέα της οικουμενικότητας και της παγκοσμιοποίησης, ως φυσικής κατάστασης του ανθρώπου.
Η εν λόγω παρουσίαση της έννοιας της φιλίας στην αρχαία φιλοσοφία και η σύνδεσή της με την ευτυχία κατέδειξε, αφενός, την επικαιρότητα της φιλοσοφίας σήμερα και, αφετέρου, διέλυσε τον μύθο ότι η φιλοσοφία απευθύνεται σε λίγους, γνώστες του αντικειμένου. Οι μαθητές και οι μαθήτριες ανταποκρίθηκαν με επιτυχία, απαντώντας σε ερωτήσεις που αφορούσαν τα δικά τους βιώματα και τις ήδη σχηματισμένες απόψεις τους για τη φιλία, ενώ στοχάστηκαν πάνω στα είδη της, ταξινομώντας τις δικές τους φιλίες με βάση την Αριστοτελική διάκριση.
Είναι γνωστό ότι η φιλοσοφία από τον Σωκράτη και έπειτα τίθεται στην υπηρεσία της ανθρωπότητας, χάρη στην πρακτική πλευρά της που αφορά την τέχνη του βίου. Ως εκ τούτου, η φιλοσοφία μπορεί να αφυπνίσει και να καλλιεργήσει τη φυσική «περιέργεια» που έχουν τα παιδιά για τον κόσμο, εμπνέοντάς τα και οπλίζοντάς τα με λογικότητα, αξίες και αρετές.
*Φιλολόγος
