ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ*
«Γεννήθηκα για ν’ αγαπώ, όχι για να μισώ»
Αντιγόνη του Σοφοκλή
Μια θεατρική παράσταση. Μια συμπαραγωγή του Εθνικού Θεάτρου Ελλάδας, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας και του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου (Θ.Ο.Κ). Παρουσιάστηκε στην ελεύθερη Κύπρο, αλλά και σ’ αυτή που την είχε περισσότερη ανάγκη: την κατεχόμενη Κύπρο. Σε ένα αρχαίο θέατρο. Αυτό της Σαλαμίνας.
Η Αντιγόνη βάδισε με τα γυμνά της πόδια πάνω στις βουβές πέτρες του αρχαίου θεάτρου. Ζωοδότησε τις αρχαίες κολόνες και διήγειρε στην ατμόσφαιρα πείσμα, θέληση, κουράγιο. Αφυπνίστηκαν οι μνήμες! Φτεροκόπησε η ελπίδα!
Αγνόησε η Αντιγόνη τους ανθρώπινους «νόμους», τις διαχωριστικές γραμμές, τα συρματοπλέγματα και ακολούθησε τον άγραφο νόμο. Αυτό της καρδιάς και του χρέους. Ακολούθησε το αρχέγονο κάλεσμα όλων αυτών που με σταυρωμένα χέρια προσμένουνε. Κάτω απ’ το χώμα…
Η παράσταση τελείωσε. Τραγικό το τέλος της Αντιγόνης. Πρόλαβε όμως να επιτελέσει το χρέος της. Έθαψε τον αγαπημένο της αδελφό παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις του τύραννου Κρέοντα. Μπορεί τώρα να κοιμάται ήσυχη.
Στις ελεύθερες, όμως, περιοχές κάποιοι «ξαγρύπνησαν» και βρικολάκιασαν. Ανησύχησαν. Εξοργίστηκαν. Αφόρισαν. Αναθεμάτισαν. Γιουχάισαν.
Η παράσταση συμβάλλει στην αναγνώριση του Ψευδοκράτους!!! Οι συντελεστές ακολούθησαν τουρκόφιλη πολιτική!!! Ποιοι αλήθεια; Το Εθνικό Θέατρο και το Κρατικό Βορείου Ελλάδας. Ότι πιο ελληνικό ανάμεσα στους φορείς του πολιτισμού.
Και η Αντιγόνη; Ο τραγικός νέος συμβολισμός μας. Τα πάθη και οι κακουχίες μας. Η αγάπη, ο έρωτας , η παρρησία, η δύναμη της ψυχής, η αμφισβήτηση της εξουσίας. Της όποιας εξουσίας. Αυτής που καταδυναστεύει σώμα και πνεύμα.
Και η Σαλαμίνα; Βουβή. Έτσι τη θέλουν κάποιοι. Ούτε καν Ομόσπονδη. Αλάργα. Σκλαβωμένη. Στοιχειωμένη ….. «Σαλαμίνα τε τας νυν μητρόπολις των δι αιτία στεναγμών»
Το φοβερό μήνυμα δεν αφορά, κατ’ ανάγκη, μόνο τον Ξέρξη. Ο μαντατοφόρος τρέχει. Πάνε αιώνες από τότε που πήρε το μήνυμα της ήττας στην Περσίδα βασίλισσα. Φτάνει εσχάτως και σε μας. Λαχανιασμένος, φοβισμένος: «Νήσος τις Εστί», «Κύπρον ου με θέσπισεν οικείν».
Η παράσταση τελείωσε. Η Αντιγόνη επέστρεψε στις ελεύθερες περιοχές. Είναι τώρα υπόλογος. Πού πήγε; Πώς πήγε; Πήγε στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας. Πήγε μέσα από τα οδοφράγματα που άνοιξαν εδώ και μια δεκαετία περίπου. Το δύσκολο ερώτημα είναι το τρίτο και τελευταίο: Γιατί πήγε; Πήγε να βρει τις ρίζες της. Να επιτελέσει το χρέος της. Αρνούμενη τα ψευτοδιλήμματα.
Η άλλη παράσταση δεν τελείωσε. Διαδραματίζεται σ’ ένα άλλο θέατρο. Αυτό του παραλόγου. Με ηθοποιούς που υποκρίνονται χρόνια επί σκηνής. Το ίδιο σενάριο. Και χρησιμοποιούν τα ψεύτικα τα λόγια, τα μεγάλα!!! Τα ίδια πρόσωπα στους ίδιους ρόλους, οι ίδιες (αναμενόμενες πλέον) τεχνικές. Οι ατάκες τους… γνώστες. Μονότονες οι κινήσεις και ο ρυθμός, μόλις στην υπόθεση του… «έργου» παρατηρηθεί κινητικότητα. Άμα τα πράγματα «ησυχάσουν» και πάλι, οι ηθοποιοί οδηγούνται σε ραθυμία. Ξεκουράζονται και αναμένουν. Αναμένουν την επόμενη φορά. Για να μπορούν να ξαναεμφανιστούν επί σκηνής. Γιατί, ω! της τραγικότητας γι αυτούς, όταν η υπόθεση του έργου προχωρήσει και το έργο τελειώσει!!! Δεν θα δύνανται πλέον να ανεβάζουν έργα του παραλόγου. Οι συγκεκριμένοι ηθοποιοί πως θα επιβιώσουν; Ούτε ως κομπάρσοι θα μπορούν. Δεν θα τους εκφράζει πλέον ούτε το σενάριο, ούτε η σκηνοθεσία. Και το πλέον τραγικό: το ενδεχόμενο στο ίδιο έργο να παίζουμε όλοι εμείς και οι «άλλοι», χωρίς αυτούς.
Η θεωρία περί των «άλλων» κράτησε για χρόνια. Καταγράφηκαν τα εγγενή χαρακτηριστικά τους και διαπιστώθηκε (όχι επιστημονικά αλλά δογματικά), ότι καθόλου δεν είναι σαν και μας, άρα δεν μπορούμε συμβιώσουμε! Έψαξαν και βρήκαν όλα αυτά που μας χωρίζουν και μας χώρισαν κατά καιρούς και τα έκαναν πολιτική θέση και παντιέρα. Τους βόλεψε για τέσσερις και πλέον δεκαετίες.
Ψάχνουμε , λοιπόν, πού λογιστικά η Αντιγόνη πάσχει, κατά τον Γενικό Ελεγκτή. Πού νομικά πάσχει, και πού πολιτικά πάσχει. Πάσχει: Λογιστικά, 42 χρόνια κατοχής, νομικά, η de facto διχοτόμηση μετατρέπεται σταδιακά σε de jure και πολιτικά, φτιάχνουν κάποιοι καριέρες στην μη λύση.
«Κύριε, βοήθα να θυμόμαστε πως έγινε τούτο το φονικό την αρπαγή τον δόλο την ιδιοτέλεια, το στέγνωμα της αγάπης. Κύριε, βοήθα να τα ξεριζώσουμε ……»
(Απόσπασμα από την προσευχή του αντιπλοίαρχου Λόρδου Beresford για το καράβι του το 1941. Την χρησιμοποίησε ο Σεφέρης στο ποίημα του «Σαλαμίνα της Κύπρος»
*Πρόεδρος Προοδευτικής Κίνησης Καθηγητών
