Το μάθημα των Θρησκευτικών από την Προδημοτική ως το Λύκειο: Τα 6 ζητούμενα

ΤΗΣ ΛΙΑΝΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ*

Ερευνητικά προλεγόμενα:

Eρευνητικά αφορμούμαι από ένα συμβάν ανετοιμότητας που παρατηρήθηκε προ δωδεκαετίας στο ισχύον Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα, όταν Θεσμικά  το τελευταίο εκλήθη δια αντιπροσώπου  του, να γνωματεύσει σε νομοθετική τροποποίηση, που, υλοποιούμενη  με μια μόνο «αθώα» φραστική προσθήκη, θα άνοιγε διάπλατα τους Ασκούς του Αιόλου.

 Το Κ.Ε.Σ. αντικατοπτρίζει σε Μεγαεπίπεδο την Τοπική Κοινωνία.  Αυτήν, λειτουργικά την τοποθετώ στο κάτωθι Μακροεπίπεδο σύνολο: Πολιτεία, Εκκλησία, Θρησκευτικές Μειονότητες, Οικονομία, Σύνταγμα, Πολιτική Φιλοσοφία, Εκπαιδευτικό (πολιτικό) Σχεδιασμό, Ψυχολογία του συγκείμενου  σε συνάρτηση με τη μετάβαση της τοπικής κοινωνίας (από άτυπα- φυσικοποιημένα) σε (επίσημα) πολυσυλλεκτική.

 Κάνοντας λόγο για προϋπάρχουσα ανετοιμότητα, αναφέρομαι σε συγκεκριμένο, αρχειακά καταγεγραμμένο συμβάν.  Για το συμβάν παραπέμπω  στις σελίδες 1-5  των Πρακτικών  της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής (4/7/2006) που σχετίζονταν με λεκτική τροποποίηση της Νομοθεσίας 17/1990 για το Θρησκευτικό Μάθημα, με σκοπό παράμετροι αυτής να αρχίσουν  να ισχύουν και για τη Δημοτική Εκπαίδευση. Τίτλος Νομοθεσίας 17/90: «Περί απαλλαγής μαθητών από το Θρησκευτικό Μάθημα στη Μέση Εκπαίδευση». Στην πλοκή των εργασιών της Συνεδρίας την οποία παρακολούθησα και κατέγραψα, παρατηρήθηκε τότε  μια  χαλαρή αντιμετώπιση  Ανάλυσης Κλείδων Περιεχομένου του Θέματος από πλευράς Υ.Π.Π.Κ. το οποίο   θεώρησε  «αθώες» ερμηνείες σε λεκτικές πιθανολογούμενες προσθήκες στην υπάρχουσα  Νομοθεσία , που υλοποιούμενες θα είχαν σοβαρότατες συνεπαγωγές για την επικρατούσα θρησκεία και όχι μόνο: θα αντιστρατεύονταν το συνταγματικά οριζόμενο Μεγαεπίπεδο του Κ.Ε.Σ. από το 1961.  Η «χαλαρή αντιμετώπιση» (και άγνοια απαρχών Μεγαεπιπέδου παράλληλα)  εντοπίστηκε τότε  και κατονομάστηκε ακριβώς ως «χαλαρή»  από τον  Πρόεδρο της Επιτροπής Παιδείας και  τρεις Βουλευτές διαφορετικών πολιτικών χώρων, που έλαβαν το λόγο, υποδεικνύοντας  τη σοβαρότητα και τις αρνητικές συνεπαγωγές που θα έχει η μη νομική διευκρίνιση της συγκεκριμένης λεκτικής προσθήκης της φράσης «για λόγους ιδεολογίας» στην Ανάλυση Περιεχομένου (index analysis) στην υπάρχουσα Νομοθεσία 17/90.

Για σκοπούς προβληματισμού παραθέτω Έξι άμεσα ζητούμενα που αφορούν στο Πεδίο ως πεδίο ιδεολογίας και ανάπτυξης στάσεων ζωής,  από την Προδημοτική ως το Λύκειο.

Από τα προλεγόμενα, στα ζητούμενα:

1. Να αναπτυχθεί δημιουργικός διάλογος μεταξύ των τοπικών Πανεπιστημίων δια μέσω του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου προς τη Σχολική Μονάδα. Δεν κατακερματίζω την εκπαίδευση: Σχολική Μονάδα = η Προδημοτική + η Δημοτική + το Γυμνάσιο + το Λύκειο. Σπείρα η Γνώση. Στόχος, η επισήμανση των ελλείψεων μέσα από την ανάπτυξη τοπικής  έρευνας σε Μακροεπίπεδο αναγκών, προς μια πορεία αντιδανείου της δημιουργικής σκέψης των εκπαιδευτικών, των παιδιών και του γονικού τους περιβάλλοντος.

2.  Να καθοριστούν, ναι, Μαθησιακά Μετρήσιμα Επίπεδα (το παράγωγο ζητούμενο) και στο Θρησκευτικό Μάθημα. Ο εκπαιδευτικός να μπορεί να  διακανονίζει στο εξής με τέτοιο τρόπο την αποτελεσματική μαθησιακή διαδικασία, επικεντρωμένος  σε μαθησιακές στρατηγικές στον άξονα της συνθετικής επιχειρηματολογίας από την Προδημοτική σπειροειδώς στο Λύκειο. Κατ’ αυτό τον τρόπο τα δεδομένα παρατίθενται, λαμβάνοντας υπόψη τη Νοητική, Γνωστική και Συναισθηματική ανάπτυξη του όλου μαθητή, εκεί όπου κοινωνικά, οικονομικά και ηθικά κινείται, αντιδανείζεται, αναπτύσσεται , στο φυσικό και το ψυχολογικό του περιβάλλον.

3. Να παρασχεθεί επικουρική επιμόρφωση των γονιών, ιδιαίτερα των γονιών των παιδιών που ανήκουν σε άλλα θρησκεύματα για τις υποχρεώσεις τους προς την πολιτεία με βάση το ευρωπαϊκό κεκτημένο, στον της άξονα διατήρησης κοινωνικής συνοχής στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, ταυτόχρονα με την αναγνώριση των αναγκών των ίδιων των παιδιών[1].

4. Αναδομητισμός. Η  ηλεκτρονική θεολογία σήμερα  (e-theology)[2] μπορεί να δώσει από το Νηπιαγωγείο  πολλά,  φέρνοντας κοντά παλιά και νέα θεολογικά ερωτήματα, εμπλουτίζοντάς τα με παιδαγωγικές ιδέες από τη ζωντανή καθημερινότητα (Hanson 2004, Mertin 2004). Στο Νηπιαγωγείο καλλιεργείται η ομαδικότητα μέσα από τον κοινωνικό χαρακτήρα του παιγνιδιού που δεν μπορεί να υποκαταστήσει κανένα διδακτικό εγχειρίδιο σε μεγαλύτερη ηλικία (Luodeslampi [3]2006: 96). Συνδέει τη ζωή με την ουσιαστική προσφορά της θρησκείας που δεν μπορεί να αγνοεί την αρωγή της, σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες ανάγκες  που  επιβάλλει το τοπικό συγκείμενο[4]. Το Δημόσιο Σχολείο, χρειάζεται να μεταποιηθεί από τόπο σε τρόπο που πρέπει να μάθουν τα παιδιά να ζουν: να βιώνουν δηλαδή την ομαδικότητα μέσα στην ανομοιότητα  της δημιουργικής ποικιλίας, χωρίς όμως να θυσιάζουν το μέρος (τα στοιχεία ταυτότητας) για χάριν του όλου.

5. Να αποτιμηθούν[5], αναγνωριστούν και προσαρμοστούν τα μορφωτικά  ιδεώδη και αξίες  από το παγκόσμιο γίγνεσθαι, στην τοπική εκπαιδευτική πράξη του τύπου, «σκέψου παγκόσμια και δράσε τοπικά» (Leganger, n.d.)[6] μέσα από εγκαθίδρυση διαλογικής σχέσης με  τρέχουσες παιδαγωγικές αξίες στην απόχρωση πάντα του τοπικού συγκείμενου, του πολιτικού προβλήματος και των πιθανών σεναρίων λύσης του προβλήματος αυτού, όπως  η ανεκτικότητα, η συγχώρεση[7], η ισοτιμία, η πολυπρισματική θεώρηση της Ιστορίας με έμφαση στην τοπική Ιστορία.  Στόχος: η ανάδειξη του παιδαγωγικού σε συναλληλία με τον ακαδημαϊκό πλούτο της  γνώσης, στον άξονα που η τελευταία a priori τίθεται: ως το μορφωτικό αγαθό.

6.  Να αντλούν τα παιδιά αξίες από το Περιεχόμενο του μαθήματος  όπως η ισοτιμία, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, ο άλλος γείτονας, ο οικονομικός πρόσφυγας, ο μετανάστης, κινητοποιώντας μηχανισμούς ενσυναίσθησης και άμυνας μαζί, μεταφέροντάς τες στην καθημερινότητα  και εκδηλώνοντάς τες  ως   συγκεκριμένες συμπεριφορές.

Επιβάλλεται να αναπτυχθεί μια διακριτικά ραφιναρισμένη  αμυντική ετοιμότητα στις προκλήσεις από και προς το θρησκευτικά διαφορετικό. Το δεδομένο είναι πως στην Κύπρο υπάρχει συγκεκριμένο πολιτικό πρόβλημα. Το πώς θα εξελιχθεί, το ποια λύση θα δοθεί, πρέπει να μας βρει έτοιμους να αναδιπλωθούμε χωρίς να θυσιάσουμε την ουσία. Και η ουσία να ταυτοποιηθεί. Για ποια ουσία μιλάμε;

Εκ των πραγμάτων αναφύεται η ανάγκη δημιουργίας μηχανισμών άμυνας ως ειρηνική ετοιμότητα  σε καθημερινές προκλήσεις απερισκεψίας (ένδοθεν και θύραθεν) ή εμβόλιμου πολύπλευρου φανατισμού σε μια διαπολιτισμικά εξελισσόμενη κοινωνική πραγματικότητα, δεδομένου του ότι η Διαπολιτισμικότητα ως Αρχή προϋποθέτει τη δημιουργική πολυφωνία ενός κράματος λεπτών χειρισμών από και προς την επικρατούσα θρησκεία, αρνούμενη σθεναρά τον εξοβελισμό του θεωρητικά  «ετεροποιημένου άλλου».