Παίζω για να μάθω να συν-δημιουργώ πολλά σενάρια ζωής

ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΛΟΪΖΟΥ*

«Δεν γεννιόμαστε με ένα σενάριο για το πώς θα εξελιχθεί η ζωή μας και τι αναμένεται να κάνουμε καθημερινά και σε διάφορες περιστάσεις. Έτσι το παιχνίδι αλλά και η αλληλεπίδραση τόσο με τους συνομηλίκους, όσο και με τη νηπιαγωγό στηρίζουν τα παιδιά να συν-δημιουργήσουν αυτό το «σενάριο ζωής», να αναπτυχθούν και να μάθουν» (Λοΐζου, 2021, σελ. 206).

Εργασιακά δικαιώματα, πολιτικές και πρακτικές στο χώρο του νηπιαγωγείου επηρεάζουν άμεσα ή/και έμμεσα τις εμπειρίες των παιδιών. Ένας συνάδελφος στο χώρο της προσχολικής λέει ότι πρέπει να πάψουμε να μιλάμε για νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής. Ίσως σε θέμα χρόνου να έχει δίκιο, αλλά τι γίνεται στην πράξη; Τις τελευταίες 10 μέρες, με την αρχή της σχολικής χρονιάς, μετά από την επαφή μου με νηπιαγωγούς, εν ενεργεία και εν δυνάμει, παιδιά και γονείς, νιώθω την ανάγκη να υπενθυμίσω τα ακόλουθα:

1. Το πρωί και το μεσημέρι στο νηπιαγωγείο αφιερώνεται στο ελεύθερο ή/ και δομημένο παιχνίδι και οργανώνονται κέντρα μάθησης (παιχνιδιού) ΟΧΙ στις ελεύθερες και ήσυχες δραστηριότητες, στις γωνιές. Ακόμα και η επιλογή των λέξεων στέλνει λάθος μηνύματα.
2. Τα φύλλα εργασίας ΔΕΝ αποτελούν παιχνίδι αλλά δραστηριότητες που σχετίζονται κυρίως με τις επιθυμίες της/του εκπαιδευτικού.  Χρησιμοποιούνται σ’ ένα πλαίσιο που δεν έχει νόημα για τα παιδιά, όπως θα ήταν το παιχνίδι, και μπορεί να προβούν σε αρνητικά συναισθήματα για τη μάθηση.  
3. ΔΕΝ υπάρχουν κέντρα μάθησης των μαθηματικών ή της γλώσσας. Δεξιότητες και έννοιες στα συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα, και άλλα, μπορούν να αναπτυχθούν μέσα από το παιχνίδι σε κέντρα μάθησης που έχουν νόημα για τα παιδιά. Για παράδειγμα στο κέντρο μάθησης το «Εστιατόριο», με την κατάλληλη εμπλοκή της νηπιαγωγού, τα παιδιά αποκτούν εμπειρίες και αναπτύσσουν δεξιότητες σχετικές με τον άξονα της Γλώσσας «γραφή και γραπτή έκφραση» αλλά και τον άξονα «αριθμοί και πράξεις» των Μαθηματικών.
4. ΔΕΝ θυσιάζουμε το παιχνίδι, το δικαίωμα των παιδιών για παιχνίδι, για να βγει το πρόγραμμα των νηπιαγωγών και άλλων ενηλίκων στην τάξη (π.χ. αλλαγή στο ωρολόγιο πρόγραμμα, αντικατάσταση παιχνιδιού με δομημένες δραστηριότητες το πρωί, ώστε να ικανοποιηθεί το πρόγραμμα εκπαιδευτικών του ΔΡΑΣΕ)
5. Το παιχνίδι ενισχύει τη μάθηση και την ανάπτυξη, αλλά ιδιαίτερα στην περίοδο προσαρμογής, το παιχνίδι αποτελεί ουσιαστικό τρόπο οργάνωσης των εμπειριών των παιδιών και με αυτό τον τρόπο κερδίζουν τόσο τα παιδιά, όσο και οι εκπαιδευτικοί. Τα παιδιά κερδίζουν αφού φυσικά και αβίαστα εντάσσονται στο οργανωμένο πλαίσιο του σχολείου, και οι εκπαιδευτικοί γιατί έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν ουσιαστικές σχέσεις με τα παιδιά.
6. Μέσα από το παιχνίδι δίνεται η ευκαιρία σε κάθε ενήλικα να ανακαλύψει τις υπάρχουσες και εν δυνάμει ικανότητες των παιδιών, αλλά και στα παιδιά να αντιληφθούν τι μπορούν να κάνουν, σημαντικό μέρος της αυτοπεποίθησης τους.

Προτεραιότητα μας θα πρέπει να είναι όλα τα παιδιά, οι αναπτυξιακές και μαθησιακές τους ανάγκες, και τα ενδιαφέροντα τους. Το παιχνίδι αποτελεί μια μορφή οργάνωσης της μάθησης, η οποία μας προσφέρει τη δυνατότητα να πετύχουμε τα πιο πάνω.

Φυσικά υπάρχουν και νηπιαγωγοί που έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν το παιχνίδι, να αναστοχάζονται για τις πρακτικές τους, τις αλλαγές που πρέπει να κάνουν (π.χ. να αντικαταστήσουν τις δραστηριότητες με ψαλίδια και γόμες, με το δημιουργικό παιχνίδι- το ραφτάδικο), αλλά και που έχουν δημιουργικές ιδέες. Κλείνω με την πρόταση μιας νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια του διημέρου του εκπαιδευτικού, η οποία στα πλαίσια του project «Τα ζώα» πρότεινε για το Πειραματικό/Διερευνητικό Παιχνίδι τα παιδιά να δημιουργήσουν σαμπουάν για τα κατοικίδια τους, άρα να πειραματιστούν, να θέσουν υποθέσεις, να ερμηνεύσουν δεδομένα και να λύσουν προβλήματα.

Βιβλιογραφία

Λοΐζου, E. (2021).  Το παιχνίδι στην προσχολική εκπαίδευση: Η αλληλένδετη σχέση του με τη μάθηση και την ανάπτυξη. Αθήνα: ΠΕΔΙΟ

*Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου