ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ*
Κύπρος 2018.. Η κοινωνία μας μαστίζεται από οξύτατη κρίση (οικονομική και αξιακή) σε όλους τους τομείς της χώρας μας. Από την οικονομία ως την υγεία και από την κοινωνία εως την πολιτική και την παιδεία. Και εκεί που πιστεύουμε ότι μέσα σε αυτό το κλίμα ανασφάλειας και δυσαρέσκειας τίποτα χειρότερο δεν μπορεί να συμβεί, έρχονται οι εξελίξεις για να μας διαψεύσουν και πάλι αρνητικά. Αυτή τη φορά, στον τομέα της παιδείας.
Αφορμή η χθεσινή ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των Παγκύπριων Εξέτάσεων 2018, η παιδεία μας βαθμολογείται – κυριολεκτικά και χωρίς ίχνος πλεονασμού – με κάτω από τη βάση. Όταν οι μέσοι όροι των μαθημάτων ήταν: Μαθηματικά 8.39, Νέα Ελληνικά 9.94, Χημεία 9.81, Φυσική 9.50, Ιστορία 8.40 και όλα αυτά με άριστα το 20, τότε διαπιστώνει κανείς ότι πάμε από το κακό στο χειρότερο!
Η ρίζα του κακού όμως, φαίνεται να είναι πολύ βαθιά. Ας μην ξεχνάμε το τραγελαφικό «λάθος» του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού που αποφάσισε ότι για την άσκηση 11 του Εξεταστικού Δοκιμίου Φυσικής θα δοθούν όλες οι μονάδες (10 εκατοστιαίες μονάδες) σε όλους τους μαθητές. Και αυτό, μόλις μερικούς μήνες μετά από το σάλο προκλήθηκε με τη διαρροή των εξεταστικών δοκιμίων πριν τις εξετάσεις του Νέου Σχέδιου Διορισμού των Εκπαιδευτικών. Μόνο με αυτά τα δύο περιστατικά, βλέπουμε ολόκληρο το οικοδόμημα των λεγόμενων «αδιάβλητων» Παγκύπριων (και μη) Εξετάσεων να καταρρέει. Αλήθεια όμως, που οδηγούμαστε σαν λαός; Τι μπορεί να συμβεί και που μπορεί να οδηγήσει μια εκπαίδευση χωρίς παιδεία;
Παρά τις κατά καιρούς δομικές αλλαγές και την πρόοδο που συντελέστηκε στα εκπαιδευτικά δρώμενα της χώρας μας τα τελευταία χρόνια, αποτελεί κοινό στόχο ότι εγγενείς αδυναμίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος και χρόνια προβλήματα υπονομεύουν το ρόλο του. Η αδυναμία της εκπαίδευσης να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις εποχής μας, η αναντιστοιχία της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας, ο εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας του εκπαιδευτικού συστήματος, είναι μερικά από τα κυριότερα προβλήματα της σύγχρονης εκπαίδευσης. Όταν το εκπαιδευτικό σύστημα εξακολουθεί να είναι αναχρονιστικό, όταν οι αλλαγές που γίνονται τόσα χρόνια αφορούν πρωτίστως τις εξετάσεις, όταν προτρέπουμε τα παιδιά μας να γίνουν «επιστήμονες» ακόμα κι αν βλέπουμε ότι αυτό που θα τα κάνει ευτυχισμένα είναι κάτι άλλο. Αυτό το χαρισματικό εκπαιδευτικό σύστημα λοιπόν, φαίνεται ότι βολεύει πολλούς. Τους βολεύει μάλιστα σε τέτοιο μεγάλο βαθμό, σε σημείο που επιδιώκουν να καταστρέψουν εντελώς τη «μαριονέτα» της παιδείας, επειδή ενδεχομένως, αυτή τους φοβίζει. Τους φοβίζει, γιατί η παιδεία κάνει το λαό εύκολο να οδηγηθεί, αλλά δύσκολο να εξαπατηθεί, εύκολο να κυβερνηθεί, αλλά αδύνατο να υποδουλωθεί. Δεν εξηγείται αλλιώς! Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι οι εξετάσεις – πολύ πιθανόν – να είναι ότι πιο αντιπαιδαγωγικό και καταστροφικό για την ίδια την παιδεία. Είναι ο μηχανισμός που πάνω του χτίστηκε η παραπαιδεία και το σύστημα που κτίστηκε πάνω του το παρασύστημα. Αυτά τα μικροπολιτικά παιχνίδια όμως, που παίζονται στις πλάτες των μαθητών, δεν έχουν καμιά θέση στην παιδεία και την εκπαίδευση. Αποτέλεσμα όλων των προναφερθέντων, είναι η εκπαίδευση να παράγει στην τελική, ανθρώπους χωρίς την απαιτούμενη σύγχρονη, επιστημονική και επαγγελματική κατάρτιση.
Ο εκσυγχρονισμός και η αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε αυτό να ανταποκρίνεται στις αυξημένες απαιτήσεις της τεχνολογικά προηγμένης εποχής μας και να διαμορφώνει ανθρώπους με δεξιότητες και δημιουργική σκέψη, αποτελεί μια πρόκληση για την κοινωνία μας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου επιβάλλεται όπως το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού οφείλει να δείξει έναν άλλο δρόμο στις νέες γενιές. Οφείλει να αναζητήσει καινοτόμες και πρωτοποριακές μεθόδους εκπαίδευσης και να τολμήσει να τις εφαρμόσει. Είναι πολύ σημαντικό το Υπουργείο Παιδείας να αντλήσει στοιχεία από τη διεθνή εμπειρία και να εντάξει στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας, προσαρμόζοντάς τα ασφαλώς στα δικά μας κυπριακά δεδομένα. Πέραν πάσις αμφιβολίας, οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν για να είναι ουσιαστικές, πρέπει να ξεκινούν από τη βάση, από τον τρόπο που είναι οργανωμένο και δομημένο το σχολείο.
Η παιδεία, με την ευρύτερη έννοια του όρου, δεν αναφέρεται, βέβαια, μόνο στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά συνδέεται με έννοιες, όπως: η μόρφωση, η αγωγή και η κουλτούρα και εμπεριέχει ένα πλήθος παραγόντων που επηρεάζουν την πνευματική ανάπτυξη και τη διαμόρφωση του ήθους και της συμπεριφοράς του ανθρώπου. Ως εκ τούτου, η ανάδειξη της εκπαίδευσης και της παιδείας ως βασικής προτεραιότητας του κράτους θα δώσει αναμφισβήτητα πνοή στη χώρα και ελπίδα στα παιδιά μας ότι μπορούν να φτιάξουν ένα καλύτερο αύριο. Τα θεμέλια μιας ριζοσπαστικής μεταρύθμισης στην παιδεία σε συνδυασμό βέβαια, με το κατάλληλο αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων (όσο στη θεωρία, όσο και στην πράξη), θα βοηθήσει τα παιδιά να αγαπήσουν τα γράμματα και όχι για να «ανέλθουν κοινωνικά».
Εν κατακλείδι, η αληθινή δημοκρατία θα πρέπει να έχει ως κύριο μέλημα της την ανάπτυξη της παιδείας. Ας μην ξεχνάμε ότι η παιδεία υπηρετεί τις ανώτερες αξίες της δημοκρατίας, της ελευθερίας της ηθικής και για αυτό το λόγο, η εκπαίδευση είναι ένα δυνατό όπλο, που διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στο χέρι που το κρατεί και προς την κατεύθυνση που σημαδεύει. Η εκπαίδευση λοιπόν προϋποθέτει την παιδεία ώστε ένας νέος άνθρωπος να γίνει ένας ολοκληρωμένος ελεύθερος πολίτης και μόνο με την ολοκληρωμένη παιδεία και με τη σωστή εκπαίδευση μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να ορθώσει ανάστημα και περηφάνεια. Η παιδεία και η εκπαίδευση βρίσκονται ήδη στο σημείο μηδέν. Ας μην τις χειροτερέψουμε και άλλο.
*Κοινοβουλευτικός Συνεργάτης και
Μέλος Πολιτικού Γραφείου Κ.Σ. ΕΔΕΚ
