Κορωνοϊού έργα και ημέραι ενός Υπουργείου…

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ*

Είναι καλά γνωστό ότι από τις 10 Μαρτίου 2020 η Εκπαίδευση εισήλθε στην τροχιά των μέτρων για αντιμετώπιση της πανδημίας του Κορωνοϊού. Πρώτο σημαντικό βήμα της Κυβέρνησης - και πολύ σωστό - η αναστολή της φοίτησης των παιδιών στα σχολεία.

Έκτοτε ακολούθησαν κι άλλες αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου σε σχέση με την Εκπαίδευση, οι οποίες όμως προκάλεσαν έντονες συζητήσεις και έδωσαν τροφή για δριμεία κριτική (βλ. αλληλοαναιρούμενες αποφάσεις για σταδιακή επάνοδο των μαθητών/-τριών στα σχολεία, αντικρουόμενες δηλώσεις μελών της Επιδημιολογικής Ομάδας σε σχέση με την πορεία επιστροφής στη λεγόμενη «κανονικότητα», ρόλος ΟΕΒ - ΚΕΒΕ στη λήψη πολιτικών αποφάσεων κ.λπ.).

Ωστόσο αυτό που προκάλεσε και εξακολουθεί να προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η διαχείριση των ζητημάτων της Εκπαίδευσης από το αρμόδιο Υπουργείο. Όλο αυτό το διάστημα παρακολουθήσαμε ένα Υπουργείο Παιδείας αμήχανο, εφεκτικό, να πελαγοδρομεί, να αδυνατεί να παρακολουθήσει τον ταχύτατο βηματισμό των εξελίξεων και να τρέχει με ερασιτεχνισμό πίσω από τα γεγονότα. Κύρια χαρακτηριστικά αυτής της ανερμάτιστης πορείας ήταν η απουσία ολοκληρωμένου, όπως φάνηκε, στρατηγικού σχεδιασμού, η έλλειψη προγραμματισμού, οργάνωσης και συντονισμού, παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις του ΥΠΠΑΝ ότι υπάρχουν για όλα λεπτομερείς σχεδιασμοί.

Αν θέλουμε να δούμε την επόμενη μέρα της κρίσης με αισιοδοξία, νομίζω θα πρέπει να εξετάσουμε νηφάλια το προφίλ των βασικότερων παθογενειών του Υπουργείου, έτσι όπως αναδείχθηκαν μέχρι στιγμής από την κρίση που βιώνουμε, ευελπιστώντας ότι οι αρμόδιοι επιτέλους θα επιχειρήσουν να επανασχεδιάσουν τον στρατηγικό σχεδιασμό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της κατάστασης προς όφελος των παιδιών, της κοινωνίας και της πατρίδας μας. Ποιες είναι, όμως, αλήθεια αυτές οι παθογένειες σε γενικές γραμμές; 

1.    Αδυναμία διαμόρφωσης οράματος και ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδιασμού

Εδώ και πολλά χρόνια γίνεται λόγος για Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση, ως μια ανοικτή και συνεχής διαδικασία, στο πλαίσιο της οποίας εντάχθηκαν τα Αναλυτικά και Ωρολόγια Προγράμματα, η δομή και λειτουργία του Δημόσιου Σχολείου κ.λπ. Τα ερωτήματα είναι πολλά: Πού ήταν το κεφάλαιο της Τηλεκπαίδευσης σε όλο αυτό το πλαίσιο; Πού είναι το θεωρητικό και εμπειρικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο θα μπορούσε να φυτρώσει και να ευδοκιμήσει ο σπόρος της Τηλεκπαίδευσης; Και αν υπήρχε σχεδιασμός, γιατί αυτός δεν έφτασε έγκαιρα στη βάση του εκπαιδευτικού κόσμου και έπρεπε να μας αναγκάσει η πανδημία για να προχωρήσουμε σε κάτι τέτοιο; Είναι νομίζω φανερό ότι ούτε όραμα υπήρχε ούτε σχεδιασμός για το συγκεκριμένο θέμα.

2.    Έλλειψη συντονισμού και συνεργασίας με συναρμόδιους Φορείς/Θεσμούς

Δεν είναι δυνατόν να αποφασίζεις ότι θα αξιοποιήσεις την Τηλεκπαίδευση και να επιβάλλεις την αναμετάδοση του μαθήματος από τις τάξεις στα σπίτια των παιδιών, χωρίς προηγουμένως να έχεις διαβουλευθεί με την Επίτροπο Προστασίας των Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και άλλους αρμόδιους Φορείς/Θεσμούς για το ευαίσθητο θέμα των προσωπικών δεδομένων χιλιάδων μαθητών/-τριών και εκπαιδευτικών.

Δεν είναι, επίσης, δυνατόν να αποφασίζεις τη μη επιστροφή των παιδιών με αναπηρίες στους σχολικούς χώρους, σε αντίθεση με την επιστροφή όλων των άλλων παιδιών, χωρίς να προηγηθεί συνεννόηση με την Επιδημιολογική Ομάδα, όπως ισχυρίζονται τουλάχιστον κάποιοι εξ αυτών, ή με άλλους σχετικούς Φορείς (βλ. Επίτροπος για τα Δικαιώματα του Παιδιού). 

Τέλος, δεν είναι δυνατόν το βράδυ της 14^ης Μαΐου 2020 να εκδίδεις εγκύκλιο για την επάνοδο των μαθητών/-τριών της Α΄ και Β΄ Λυκείου στο σχολείο προκαλώντας αναστάτωση, γνωρίζοντας ότι την επόμενη μέρα συνέρχεται το Υπουργικό Συμβούλιο έχοντας στην ατζέντα του το συγκεκριμένο θέμα και συνεπώς υπάρχει πιθανότητα αυτή η απόφαση να ανατραπεί. Και ανατράπηκε…

3.    Έλλειψη Σχεδιασμού

Αποφασίστηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 15 Μαΐου 2020, μετά από παλινδρομήσεις, το άνοιγμα των σχολείων. Ποια ήταν η ετοιμότητα του ΥΠΠΑΝ να σχεδιάσει και να υλοποιήσει αυτή την απόφαση με επιτυχία; Μέρος της απάντησης δόθηκε από διαδηλωτές, έξω από το ΥΠΠΑΝ στις 22 Μαΐου, γονείς και κηδεμόνες παιδιών με αναπηρίες, που έμαθαν ξαφνικά το βράδυ της 20^ης Μαΐου ότι τα δικά τους παιδιά δεν επιστρέφουν στα σχολεία τους την 21^η Μαΐου, όπως και τα υπόλοιπα παιδιά.

Σε ένα άλλο επίπεδο, αποφασίστηκε η επιστροφή στις τάξεις των μαθητών/-τριών της Α΄ και Β΄ Λυκείου, χωρίς να εκτιμηθεί τι σημαίνει αυτή η απόφαση για τη διεξαγωγή των Παγκυπρίων Εξετάσεων, που ξεκινούν στις 9 Ιουνίου και ολοκληρώνονται στις 26 του ίδιου μήνα. Όταν έγινε αντιληπτό το τι σημαίνει αυτό το πράγμα αναίρεσαν την προηγούμενη απόφαση και έτσι οι μαθητές της Α΄ και Β΄ Λυκείου παρακολουθούν εξ αποστάσεως μαθήματα, τα οποία, απ’ ό,τι φημολογείται, θα ολοκληρωθούν νωρίτερα απ΄ ό,τι αρχικά προβλεπόταν λόγω των Παγκυπρίων Εξετάσεων. Ταυτόχρονα, ορίστηκαν οι εξετάσεις για μαθήματα απόλυσης της Γ΄ Λυκείου μετά το τέλος των Παγκυπρίων Εξετάσεων, κάτι που φαίνεται και πάλι να ανατρέπεται, σύμφωνα με πληροφορίες.

4.    Αδυναμία Προγραμματισμού

Είναι γνωστό ότι το ΥΠΠΑΝ αγόρασε από το 2015 τις άδειες χρήσης για το λογισμικό πακέτο της Microsoft office 365. Από τότε πληρώνει ο φορολογούμενος πολίτης αυτή του την επιλογή. Έπρεπε, όμως, να έρθει ο κορωνοϊός για να βγει από τα συρτάρια αυτό το εργαλείο και να χρησιμοποιηθεί, με τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2020. Αν υπήρχε στοιχειώδης Προγραμματισμός, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά την ώρα της ανάγκης, ως προς τη διάσταση του απαιτούμενου χρόνου αντίδρασης, της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, του απαιτούμενου εξοπλισμού για σχολεία, εκπαιδευτικούς και μαθητές/-τριες και ασφαλώς της  ποιότητας του παραγόμενου αποτελέσματος.

5.    Βραδύτητα στον χρόνο αντίδρασης για αντιμετώπιση ενός προβλήματος

Δυόμισι σχεδόν μήνες μετά την αναστολή φοίτησης των μαθητών/-τριών και ακόμα ψάχνουμε ποιοι μαθητές/-τριες δεν έχουν τα απαραίτητα εργαλεία και μέσα για την εξ αποστάσεως Εκπαίδευση, αφήνοντας περιθώριο εμπέδωσης των κοινωνικών ανισοτήτων. Με την ίδια βραδύτητα κινήθηκαν τα πράγματα και σε ό,τι αφορά την ανακοίνωση της αναθεωρημένης εξεταστέας ύλης των Παγκυπρίων Εξετάσεων και του αντίστοιχου Προγράμματος, παρά την ετοιμότητα της Υπηρεσίας Εξετάσεων.

6.    Έλλειψη αξιοπιστίας

Δεν είναι δυνατόν, σχεδόν καθημερινά, να βομβαρδίζεις τις Διευθύνσεις των σχολείων με ασαφείς εγκυκλίους και υπηρεσιακά σημειώματα, τα οποία αναιρείς το πρωί της επόμενης μέρας, ενώ την ίδια στιγμή που αναφέρεσαι στην αυτονόμηση των σχολικών μονάδων, με τις πολιτικές σου εμβαθύνεις εμπράκτως τον συγκεντρωτικό χαρακτήρα του εκπαιδευτικού συστήματος.

Δεν είναι δυνατόν να δηλώνεις τη μια μέρα ότι δεν ανοίγουν τα Δημοτικά Σχολεία γιατί σε μια τέτοια περίπτωση θα χρειάζονταν διπλάσιες αίθουσες και εκπαιδευτικοί, ακολούθως να δηλώνεις ότι θα ανοίξουν όλα συμπεριλαμβανομένων και των Νηπιαγωγείων και τελικά να μην ανοίγουν τα Νηπιαγωγεία και η Α΄ και Β΄ Λυκείου, ενώ να ανοίγουν Δημοτικά, Γυμνάσια και Γ΄ Λυκείου.

7.    Έμφαση στα επικοινωνιακά παιχνίδια ακόμα και υπό συνθήκες πανδημίας   

Δεν είναι ορθό στο βωμό επικοινωνιακών στοχεύσεων να χάνεται η ουσία των ζητημάτων. Προκειμένου να «νομιμοποιηθούν» πολιτικές αποφάσεις στα μάτια της κοινωνίας, παρατηρήσαμε να ερμηνεύονται τεκμήρια, όπως το ποσοστό προσέλευσης των μαθητών/-τριών στο σχολείο την πρώτη ημέρα επανόδου τους στις σχολικές τάξεις (89%), με τρόπο ωσάν αυτό το ποσοστό να αποτελεί δικαίωση των όποιων πολιτικών. Για χάρη συζήτησης, γιατί δεν παρουσιάζεται με τον ίδιο ζήλο και το σημερινό απογοητευτικό ποσοστό προσέλευσης των μαθητών/-τριών στα σχολεία; Αντί, λοιπόν, επικοινωνιακών παιχνιδιών, γιατί δεν αναζητούνται οι αιτίες του διαχρονικού αυτού προβλήματος, κυρίως, στη Γ΄ Λυκείου, που από φέτος επεκτάθηκε και στην Α΄ Λυκείου εξαιτίας των εξετάσεων των τετραμήνων, για να δοθούν και οι ανάλογες λύσεις;

8.    Συνεχής σύγκρουση Υπουργείου Παιδείας και Εκπαιδευτικών

Η συνεχής ένταση και σύγκρουση του Υπουργείου Παιδείας με τους Εκπαιδευτικούς είναι ολέθρια και αδιέξοδη. Είναι δεδομένο ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί δεν είναι το ίδιο σε σειρά παραμέτρων, όπως συμβαίνει άλλωστε σε κάθε επάγγελμα. Ωστόσο όλοι περιμένουν στήριξη και ενθάρρυνση από τον Υπουργό τους. Ειδικά σε τέτοιες κρίσιμες ώρες, που οι εκπαιδευτικοί κράτησαν όρθιο το εκπαιδευτικό σύστημα, θα ανέμενε κανείς έναν καλό λόγο και όχι δηλώσεις με πολλά υπονοούμενα του τύπου: «Αν οι εκπαιδευτικοί ήταν τον Μάρτιο στα σχολεία για να γίνει ό,τι γίνεται τώρα, τέλος Μαΐου, ήδη θα είχαμε διορθώσει πολλά πράγματα. Δυστυχώς, τότε επέμεναν οι εκπαιδευτικοί και το αποδεχτήκαμε ότι έπρεπε να πάμε αμέσως στο σπίτι».

Η απαξίωση και ο διασυρμός των εκπαιδευτικών, που έχει προϊστορία, είναι κάκιστος σύμβουλος  για τη βελτίωση ενός Εκπαιδευτικού Συστήματος. Ένα ΥΠΠΑΝ θα έπρεπε να αντιμετωπίζει τους εκπαιδευτικούς του ως συνεργάτες στην πορεία για επίτευξη των κοινών οραμάτων και όχι ως εξιλαστήρια θύματα ή απλώς διεκπεραιωτές εντολών.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πανδημία ανέδειξε διαχρονικές παθογένειες του ΥΠΠΑΝ, οι οποίες όμως σταδιακά και δη τα τελευταία χρόνια γιγαντώθηκαν και αυτό πρέπει να προβληματίσει. Γι’ αυτό ακριβώς επείγει η ανάσχεση αυτής της πορείας. Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται πάνω απ΄ όλα αναγνώριση από την αρμόδια Αρχή των παθογενειών της και ασφαλώς θέληση για αλλαγή και διόρθωση αυτής της πορείας. Η ίδια συνταγή χρειάζεται να εφαρμοστεί από όλους τους εμπλεκόμενους στα της Εκπαίδευσης.

«Κάθε αλήθεια περνάει από τρία στάδια. Πρώτα γελοιοποιείται, μετά βρίσκει σφοδρή αντίθεση και στο τέλος θεωρείται αυτονόητη», ισχυρίζεται ο Γερμανός Φιλόσοφος  Άρθουρ Σοπενχάουερ. Ας μη χρειαστεί το ΥΠΠΑΝ να διανύσει αυτή την πορεία, για να έρθει αντιμέτωπο με τις πραγματικές αλήθειες. Μια τέτοια πορεία θα ήταν ολέθρια για τα παιδιά, την κοινωνία και την πατρίδα μας.

*Τέως Πρόεδρος ΟΕΛΜΕΚ