Η παρούσα ενημέρωση αποσκοπεί στην έναρξη του διαλόγου για τη χάραξη πολιτικής για την εφαρμογή των Μικροδιαπιστευτηρίων (ΜΔ).
Είναι σημαντικό να επισημαίνεται, κάθε φορά που γίνεται συζήτηση για την εφαρμογή των ΜΔ, ότι εμπίπτουν στη φιλοσοφία και πολιτική για Διά Βίου Εκπαίδευση. Στοχεύουν στην επικαιροποίηση δεξιοτήτων, στην αναγνώριση εναλλακτικών τρόπων μάθησης, στις γνώσεις μέσα από υποσύνολα και μικρές εκπαιδευτικές εμπειρίες και στην αυτόνομη μάθηση και αναγνώριση γνώσεων και δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν στο εργασιακό περιβάλλον.
Η ποιότητα των ΜΔ διασφαλίζεται με την εφαρμογή των ESG, όπως καταγράφεται ήδη στην Έκθεση ENQA
( https://www.enqa.eu/publications/QA-of-micro-credentials), και θεμελιώνεται σε ειδικές ασφαλιστικές δικλίδες για την αξιολόγηση και πιστοποίησή τους.
Η Σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης
Στις 16 Ιουνίου 2022 το Συμβούλιο της Ευρώπης δημοσίευσε τη Σύσταση για τα ΜΔ για διά βίου εκπαίδευση και απασχόληση, υποστηρίζοντας την ανάπτυξη, εφαρμογή και αναγνώρισή τους «πέρα από ιδρύματα, επιχειρήσεις, τομείς και σύνορα».
Η σύσταση του Συμβουλίου είχε ως στόχο (https://education.ec.europa.eu/education-levels/higher-education/micro- credentials):
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (https://education.ec.europa.eu/education- levels/higher-education/micro-credentials) έχει προσδιορίσει τα ΜΔ ως μικρές συμπληρωματικές εκπαιδευτικές εμπειρίες που επιτρέπουν την απόκτηση δεξιοτήτων και ικανοτήτων για ανταπόκριση στις ραγδαίες αλλαγές στην κοινωνία και την αγορά εργασίας, προσβλέποντας στην αναγνώρισή τους από εργοδότες και εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Τα ΜΔ περιέχουν επαρκείς πληροφορίες για τον έλεγχο της ταυτότητας του κατόχου διαπιστευτηρίων (φοιτητή/σπουδαστή), της νομικής ταυτότητας του εκδότη και της ημερομηνίας και της τοποθεσίας έκδοσής τους. Αναγνωρίζονται για ακαδημαϊκούς ή εργασιακούς σκοπούς με βάση τις τυπικές διαδικασίες αναγνώρισης που χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση ξένων προσόντων και περιόδων μάθησης στο εξωτερικό, όταν πρόκειται για ΜΔ που εκδίδονται από αναγνωρισμένους παρόχους εκπαίδευσης.
Ορισμός και χαρακτηριστικά
Τα ΜΔ είναι ένα προσόν το οποίο, μετά από αξιολόγηση, αντιπροσωπεύει ένα υποσύνολο μάθησης εντός και εκτός του παραδοσιακού πεδίου των πιστοποιητικών, διπλωμάτων και πτυχίων. Ορίζονται ως το αποτέλεσμα- προσόντα που αποκτά ο μανθάνων μέσα από μικρές εκπαιδευτικές εμπειρίες, οι οποίες αξιολογούνται με αξιόπιστες και διαφανείς διαδικασίες και με βάση προκαθορισμένα πρότυπα. Τα μαθήματα αναπτύσσονται στη βάση συγκεκριμένων γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων οι οποίες ανταποκρίνονται σε πραγματικές κοινωνικές, προσωπικές, πολιτιστικές και επαγγελματικές ανάγκες.
Τα ΜΔ μπορεί να είναι πιστοποιημένα ως μικρές μαθησιακές εμπειρίες με συγκεκριμένα αποτελέσματα ή ενσωματωμένα και συνδυασμένα σε ευρύτερα προγράμματα ή ακόμη και συνδυαζόμενα με άλλα ΜΔ με δυνατότητα να οδηγήσουν σε ευρύτερες δομές (https://learnworkecosystemlibrary.com/glossary/stackable-credentials/).
Ιδιαίτερη σημασία προσδίδεται στις Διαδρομές Μάθησης (learning pathways). Τονίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι τα ΜΔ έχουν σχεδιαστεί για να υποστηρίζουν ευέλικτες διαδρομές μάθησης, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας στοίβαξης, επικύρωσης και αναγνώρισης ΜΔ από διαφορετικά συστήματα.
Δυνατότητα στοίβαξης (Stackable credential: Τα ΜΔ έχουν τη δυνατότητα να είναι αρθρωτά, να αποτελούν δηλαδή μέρος μιας ευρύτερης δομής, ακολουθίας ή διάταξης, έτσι ώστε να μπορούν να προστεθούν σε αυτά άλλα ΜΔ με αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγαλύτερων διαπιστευτηρίων. Οι αποφάσεις για τη στοίβαξη ή το συνδυασμό διαπιστευτηρίων εναπόκεινται στον οργανισμό υποδοχής (π.χ. ιδρύματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, εργοδότες κ.λπ.) σύμφωνα με τις πρακτικές τους και θα πρέπει να υποστηρίζουν τους στόχους και τις ανάγκες του εκπαιδευομένου.
Αυτόνομα (standalone): Τα ανεξάρτητα (standalone) ΜΔ μπορούν να προσφέρονται ως προγράμματα διά βίου μάθησης, λαμβάνοντας υπόψη προσωπικές και επαγγελματικές ανάγκες καθώς και τη ζήτηση από τους εργοδότες και εργαζομένους. Κατά κανόνα λαμβάνεται υπόψη και η δυνατότητά στοίβαξής τους (www.cedefop.europa.eu/files/5603_en.pdf).
εφαρμοστούν σε όλα τα ακαδημαϊκά μαθήματα ούτε σε όλα τα προγράμματα
ανώτερης εκπαίδευσης, αλλά σε συγκεκριμένες ενότητες μαθημάτων, που
εξυπηρετούν τον σκοπό απόκτησης ΜΔ.
Αξιολόγηση χωρίς παρακολούθηση
Ανάλογα με τη μορφή και το περιεχόμενο, ορισμένα ΜΔ μπορούν να διαπιστευτούν μόνο μέσω αξιολόγησης, χωρίς απαιτήσεις παρακολούθησης διαδικτυακής ή με φυσική παρουσία. Αρκεί οι εκπαιδευόμενοι να αποδείξουν την ικανότητά τους μέσω αξιολόγησης από ειδικευμένο-αναγνωρισμένο αξιολογητή και στη συνέχεια η ποιότητα της αξιολόγησης να επικυρωθεί από καθ’ ύλην έμπειρο επικυρωτή, όπου αυτός δεν είναι ήδη αναγνωρισμένος και πιστοποιημένος.
Η εξέταση καλείται όταν ο εκπαιδευόμενος πιστεύει ότι έχει κατακτήσει τις δεξιότητες και τις ικανότητες για ένα συγκεκριμένο επίπεδο και είδος πιστοποίησης.
Πιστοποίηση ενοτήτων από προγράμματα ενός πανεπιστημίου
Υπάρχουν, επίσης, πανεπιστήμια, για παράδειγμα στην Αμερική, τα οποία μέσω πιστοποιημένου συγκεκριμένου Κέντρου ή και προγράμματος (π.χ.
https://flex.wisconsin.edu/degrees-programs/), πιστοποιούν ενότητες σε μια ποικιλία πτυχίων και διπλωμάτων του Πανεπιστημίου τους, μετά από αίτημα των ενδιαφερομένων. Η πιστοποίηση αφορά κατά κανόνα ενότητες μαθημάτων, οι οποίες οδηγούν σε πρακτικές ικανότητες, όπως τεχνικές επικοινωνίας, διαχείριση έργων, πρακτική νοσηλευτικής, αρχειοθέτηση, τεχνολογίες πληροφορικής, διαχείριση γραφείου.
Η πρακτική αυτή για την απόκτηση ΜΔ αφορά, κυρίως, την επικαιροποίηση γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, αφού περάσει ένα χρονικό διάστημα από την αποφοίτηση ή από την έναρξη άσκησης του επαγγέλματος και το πρόγραμμα από το οποίο αποφοίτησε ο ενδιαφερόμενος έχει εκσυγχρονιστεί και αναβαθμιστεί.
Επικύρωση μη τυπικής και άτυπης μάθησης.
Η απόκτηση ΜΔ είναι δυνατή με την αξιολόγηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων που προκύπτουν από τη μη τυπική και άτυπη μάθηση.
Σε όλες τις περιπτώσεις τα ΜΔ είναι πιστοποιημένα με βάση τα κριτήρια ποιότητας που απαιτούνται ανάλογα με τον τομέα στον οποίο αναφέρονται. Είναι μετρήσιμα, συγκρίσιμα και σαφώς κατανοητά με όλες τις πληροφορίες για τα μαθησιακά αποτελέσματα, τον φόρτο εργασίας, το περιεχόμενο και το επίπεδο και υπόκεινται σε εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση.
Υποχρεωτικά
- Τίτλος του ΜΔ και ποιο το προφίλ του μανθάνοντα στον οποίο απευθύνονται
- Χώρα έκδοσης και ίδρυμα/φορέας που χορηγεί τον τίτλο
- Ημερομηνία έκδοσης και /πιστοποίησης
- Μαθησιακά αποτελέσματα
- Φόρτος εργασίας (ECTS)
- Σε ποιο επίπεδο/κύκλο ανήκει (EQF, QF-EHEA)
- Τρόπος και τύπος αξιολόγησης
- Μορφή συμμετοχής στις μαθησιακές εμπειρίες
- Τύπος πιστοποίησης της ποιότητας του
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα MC θεμελιώνονται σε 10 βασικές αρχές (για ανάλυση της κάθε αρχής βλ.
(https://education.ec.europa.eu/education-levels/higher-education/micro- credentials):
Μικρο-διαπιστευτήρια και ECTS/ECVET
Τα ΜΔ έχουν ρητά καθορισμένα μαθησιακά αποτελέσματα σε επίπεδο QF- EHEA/NQF, φόρτο εργασίας σε μονάδες ECTS/ECVET, μεθόδους καικριτήρια αξιολόγησης και υπόκεινται σε διασφάλιση ποιότητας σύμφωνα με τα ESG.
Με βάση τη διεθνή πρακτική τα ΜΔ αποτιμώνται σε πιστωτικές μονάδες (ECTS/ECVET), ανάλογα με τον φόρτο εργασίας και το προσόν που έχει αποκτηθεί, αξιολογηθεί και πιστοποιηθεί (π.χ. The New Zealand Qualifications Authority – ΝZQA; The U.S.-based Lumina Foundation).
Για να αποδοθούν ECTS/ECVET, χρειάζεται να προκαθοριστούν επίπεδα, σε εθνικό επίπεδο αλλά και αποδεκτά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για να πληρούν το βασικό κριτήριο της δυνατότητας μεταφοράς και αναγνώρισης σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα.
Σε όλες τις ως τώρα ευρωπαϊκές εκθέσεις και αναφορές δεν έχει ξεκαθαριστεί το θέμα των πιστωτικών μονάδων στα ΜΔ. Σε πιλοτικές φάσεις σε Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης υπερίσχυσε το 5 έως 15 ή 19 ECTS, παρόλο ότι παροχές με λιγότερα από 30 ECTS από πανεπιστημιακά μαθήματα ενδέχεται να μπορούν να προσφερθούν ως ΜΔ, όπως συμβαίνει στην Ιρλανδία, όπου το εύρος καθορίστηκε από 0-30. (https://www.enqa.eu/wp-content/uploads/IMINQA-MC- report_Approaches-to-Quality-Assurance-of-Micro-credentials.pdf).
Η απόφαση για τα ECTS/ECVET θα πρέπει να ληφθεί σε τοπικό επίπεδο, με βάση συγκεκριμένα ευρωπαϊκά και τοπικά κριτήρια. Προφανώς είναι θέμα το οποίο χρειάζεται σοβαρή μελέτη και τεκμηρίωση της απόφασης.
Εν τούτοις, τα ΜΔ που προσφέρονται ως ενότητες/μαθήματα σε πιστοποιημένα προγράμματα πληρούν τα κύρια κριτήρια διασφάλισης ποιότητας, και καθορίζουν τον φόρτο εργασίας σε ECTS. Τονίζεται, όμως, ότι για τα ΜΔ υπάρχουν και επιπρόσθετα στοιχεία για να αναγνωρίζονται, τα οποία πρέπει να συμφωνηθούν στο θεσμικό πλαίσιο προσφοράς και λειτουργίας τους.
Σύμφωνα με το πλαίσιο αυτό χρειάζεται να γίνει κατανοητό ότι δεν θεωρείται ΜΔ το μάθημα που θα πάρει από ένα πρόγραμμα ιδρύματος ανώτερης εκπαίδευσης ο ενδιαφερόμενος και - παρανοώντας την πολιτική της στοίβαξης - να παίρνει σιγά- σιγά και τα υπόλοιπα για να συμπληρώσει ένα μεταπτυχιακό. Τα ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης θα πρέπει, ως ελάχιστο πρώτο βήμα για την παροχή ποιοτικών ΜΔ, να αποφασίσουν και να προτείνουν τη διαδικασία την οποία θα εφαρμόσουν για τον καθορισμό ενοτήτων μαθημάτων από τα υπάρχοντα προγράμματά τους, τα οποία θα προσφερθούν ως ΜΔ. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να επαναπροσδιοριστούν ως ΜΔ στο πλαίσιο του εσωτερικού ελέγχου ποιότητας και να εγκριθούν πριν την έναρξη της προσφορά τους.
Πρώτα συμπεράσματα και έναρξη διαλόγου
Ο Φορέας Διασφάλισης της Ποιότητας στην Ανώτερη Εκπαίδευση (ΔΙΠΑΕ) καλεί σε δομημένο διάλογο τα Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης και όλους τους παρόχους αναγνώρισης προσόντων με σκοπό τη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για την προσφορά Μικρο- διαπιστευτηρίων.
Τα πρώτα συμπεράσματα έχουν δείξει ότι:
- Οι πλείστες χώρες της Ευρώπης προσφέρουν ΜΔ, μέσα στο πλαίσιο των προγραμμάτων τους για Διά Βίου Εκπαίδευση.
- Η φιλοσοφία, τα είδη και η χρήση των ΜΔ έχει διασαφηνιστεί.
- Οι βασικές αρχές έχουν ήδη διαμορφωθεί μέσα από τις Εκθέσεις και έρευνες που έχουν ολοκληρωθεί.
- Οι πρακτικές εφαρμογής τους ποικίλλουν με κοινό χαρακτηριστικό τη διασφάλιση της εσωτερικής και εξωτερικής ποιότητας.
- Υπάρχουν θέματα προς συζήτηση και αποφάσεις (π.χ. Φιλοσοφία, Αρχές, διαδεδομένες παρανοήσεις, ECTS/ECVET, αναγνώριση τυπικής και άτυπης μάθησης μέσα από αξιολογήσεις).
- Η αξιολόγηση και πιστοποίηση της ποιότητας είναι απαραίτητη και μπορεί να πάρει εναλλακτικές μορφές.
- Ο τρόπος προσφοράς και αξιολόγησης του ΜΔ ποικίλλει και η καταλληλότητα κρίνεται κατά τη διαδικασία αξιολόγησης.
- Όλα τα κριτήρια ποιότητας των ESG και οι 10 αρχές που καθορίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (βλ. σελ. 5 εδώ) πρέπει να τηρούνται.
Επιπρόσθετα, με βάση τις τελικές συστάσεις της Έκθεσης για τα ΜΔ (https://www.enqa.eu/publications/QA-of-micro-credentials/):
- Oι φορείς διασφάλισης ποιότητας ή/και οι ρυθμιστικές αρχές εκδίδουν Κανονισμούς για τη διασφάλιση ποιότητας των ΜΔ, οι οποίοι κοινοποιούνται σε όλους τους ενδιαφερόμενους. Όπου προτείνονται εξωτερικές διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας, αυτές
είναι ευέλικτες και βασίζονται, όπου χρειάζεται, σε ήδη υφιστάμενες ρυθμίσεις.
- Κάθε προσέγγιση εξωτερικής διασφάλισης ποιότητας πρέπει να εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα ΜΔ επιτυγχάνουν τους συγκεκριμένους στόχους της αναβάθμισης και ανανέωσης γνώσεων δεξιοτήτων και δια βίου μάθησης.
- Κάθε προσέγγιση εξωτερικής διασφάλισης ποιότητας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη δυνατότητα στοίβαξης, αναγνώρισης και μεταφοράς τους σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Εντατικοποιούνται οι επαγγελματικές συνεργασίες και οι ακαδημαϊκές συνεργασίες, ιδιαίτερα για λόγους ποιότητας, αναγνώριση και δυνατότητα στοίβαξης.
- Η καλά οργανωμένη ομάδα εσωτερικής ποιότητας παρακολουθεί και βελτιώνει τις διαδικασίες προσφοράς των ΜΔ.
- Ορίζονται κατάλληλες διαδικασίες για την αναγνώριση της προηγούμενης μάθησης και επικύρωσης.
- Παρέχονται όλες οι πληροφορίες για υποχρεωτικά στοιχεία και, κατά περίπτωση, προαιρετικά στοιχεία, όπως επισημαίνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (σελ. 4, εδώ).
Αναφορές
- A European Approach to Microcredentials -Brochure (2020).
https://education.ec.europa.eu/education-levels/higher- education/micro-credentials
- Approaches to Quality Assurance of Micro-credentials. A report on policies and practices to assure the quality of microcredentials in the European Higher Education Area (2023).
https://www.enqa.eu/wp-content/uploads/IMINQA-MC- report_Approaches-to-Quality-Assurance-of-Micro- credentials.pdf).
- Cedefop (2023). Microcredentials for labour market education and training: the added value for end users. Luxembourg: Publications Office. Cedefop research paper.
- QUALITY ASSURANCE OF MICRO-CREDENTIALS:
Expectations within the Context of the Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (2023). https://education.ec.europa.eu/education-levels/higher- education/micro-credentials
- MICROBOL Working Group on Qualifications Framework and ECTS. Output document and recommendations. (2021).
https://microcredentials.eu/wp- content/uploads/sites/20/2021/07/Output_document_QFECTS-
- Stackable Credentials
(https://learnworkecosystemlibrary.com/glossary/stackable- credentials/).
- UW FLEXIBLE OPTION PROGRAMS.
